20 rzeczy, które warto znać ucząc się tworzenia stron i aplikacji www

Zanim zaczniesz naukę tworzenia stron oraz aplikacji internetowych, warto poznać kilka podstawowych rzeczy. W tym wpisie przedstawię co powinieneś znać. Są to informacje, które możesz poznawać w trakcie nauki. Zawarte w tym wpisie 20 punktów, omawia zagadnienia, które powinieneś znać, gdy zajmujesz się tworzeniem stron lub aplikacji internetowych. Oprócz oczywiście HTML, CSS oraz JavaScript.

1. Adres IP.

Adres IP jest to adres serwera w internecie, IP jest to podstawa, na której jest on zbudowany. Np. adres 127.0.0.1 to adres twojego komputera tzw. pętla zwrotna (ang. loopback).

Więcej o adresach IP na Wikipedii

2. Pakiety oraz TCP/IP.

Nie jest to bardzo potrzebne w tworzeniu stron, ale warto sobie zdawać sprawę z tego jak działa, przydaje się gdy chcemy zbudować sobie mentalny model, jak naprawdę działa internet. Główny protokół, czyli sposób w jaki informacja jest przesyłana w internecie, bazuje na TCP/IP. Jest to protokół, który w skrócie określa, że dane mają być dzielone na pakiety (czyli takie małe paczki) i przesyłane ścieżkami z jednego adresu IP do drugiego. Ścieżki (ang. route) to odpowiednie komputery (serwery) lub inne urządzanie, które także mają swój adres IP, np. routery. Każdy pakiet może podróżować innymi ścieżkami. Dla nas najważniejsze jest to, że TCP/IP zapewnia, że wszystko to co się za jego pomocą wyśle dotrze do adresata. Czyli najpierw dane są dzielone na części, wysyłane różnymi ścieżkami (lub tą samą ścieżką) do adresata i tam składane w całość. Gdy jakiś pakiet się zagubi zostanie wysłany ponownie.

Więcej o TCP/IP na Wikipedii.

3. Domena

Jest to nazwa serwera, który identyfikuje go w internecie. Domeny zarządzane są przez system DNS (ang. Domain Name System), służy on do tego, aby zamieniać adresy IP serwera na przyjazne nazwy. Nie musisz pamiętać jaki ma adres IP strona www Google tylko używasz nazwy google.pl. Dzięki temu jedna domena może wskazywać na kilka adresów IP. Można też je zmienić i użytkownicy tego nie zauważą. Serwer lokalny np. jest nazywany localhost, ale ta nazwa nie jest zapisana w systemie DNS, tylko w systemie operacyjnym. Możesz sobie np. dodać do własnego użytku, różne nazwy dla localhost, np. dev.domena.pl. Lokalne nazwy będą nadpisywały te z systemu DNS. Więcej o DNS na Wikipedii.

4. Serwer

Istnieją dwa rodzaje serwerów. Fizyczna maszyna oraz program, który nasłuchuje na odpowiednie dane przesyłane przez TCP/IP i zwraca odpowiednio przetworzone dane. Może to być np. serwer www, który odbiera informacje o tym, jakie strony otworzyć (zazwyczaj z przeglądarki) i zwraca zawartość strony.

Serwery komunikują się za pomocą specjalnych protokołów, które są szczegółowo opisane w dokumentach RFC. Ale można np. też napisać swój własny protokół gdy np. piszemy aplikacje klient-serwer, możemy przesyłać przez sieć cokolwiek nam się podoba. Np. serwery www komunikują się za pomocą protokołu HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol). Natomiast poczta jest wysyłana protokołem SMTP, a odbierana za pomocą IMAP lub POP3. Jeśli konfigurowałeś program pocztowy, to pewnie pamiętasz, że musiałeś znać adresy tych serwerów.

Istnieją także aplikacje serwerowe, których protokół jest tajny. Można się tylko domyślać jak działają. Przykładem mogą być programy takie jak Skype czy WhatsApp.

Najprostszym przykładem własnego serwera, jest echo, czyli wszystko co jest wysyłane do tego serwera, będzie wysyłane z powrotem.

Więcej w artykule: Co to jest Hosting i Serwer?.

5. Klient

Jest to aplikacja, która znajduje się po drugiej stronie serwera. Serwer nasłuchuje połączeń. Natomiast klient, to właśnie to na co czeka serwer. Klientem jest np. przeglądarka internetowa, na naszym komputerze lub aplikacja do obsługi poczty. Zazwyczaj w jednym momencie do serwera może być „podpiętych” kilka klientów. Gdy jest ich bardzo dużo może dojść do przeciążenia usługi. Zdarza się, że wykonywane jest to celowo, nazywa się to wtedy atakiem DoS lub DDoS.

Aplikacje składające się z serwera i klientów nazywane są aplikacjami typu klient-serwer.

6. Hosting

Jest to usługa, która udostępnia miejsce na dysku na twoją stronę. Jest wiele takich firm, udostępniających różne funkcjonalności. Do tej pory kożystałem z firmy Atthost, ze względu na liczbę funkcji jakie udostępniała, niestety w 2024 firma została przejęta, prawdopodobnie przez Nazwa.pl i niestety już nie polecam tego hostingu, najbliższy jeśli chodzi o parametry, który pogę polecić to MyDevil). Ma praktycznie to samo co Atthost którego używałem do tej pory, czyli wszystko czego będziesz potrzebować, nawet gdy będziesz pisać zaawansowane aplikacje internetowe. Więcej mają już tylko usługi VPS, ale to tylko dla zaawansowanych. O aplikacjach internetowych, będę pisał w jednym z następnym artykułów.

Funkcje jakie ma MyDevil to SSH, darmowy SSL, pełna kontrola DNS, SSD czyli szybie dyski bez ruchomych części, FTP, prosto konfigurowalne aplikacje w Node.js, Ruby on Rails, Python - np. Django, (wymaga to więcej pracy, ale jak chcesz, to możesz nawet napisać aplikacje w C++, masz kompilator na serwerze, więc możesz sobie nawet zainstalować i używać języka LISP np. przez za pomocą interpretera Guile, jeszcze nie próbowałem. Taka aplikacja to prawdziwy serwer www, a nie tylko skrypt CGI) możesz mieć też u nich swoją domenę. Masz 14 Dni na testy. Jak kupisz hosting używając powyższego linka, to dostane jakieś grosze, dzięki którym będę miał fundusze na utrzymanie tej strony.

Oprócz zwykłych hostingów istnieją także usługi nazywane zbiorczo Chmurą (chodzi głównie o PaaS), służą one jednak do większych aplikacji. Dzięki nim można obsłużyć miliony użytkowników, można oczywiście też używać mniej. Hosting jest o wiele prostszy. Służy głównie do trzymania (hostowania) stron www lub mniejszych aplikacji.

Ale nawet, gdy piszesz coś większego, warto skorzystać ze zwykłego hostingu (szczególnie, gdy już na przykład taki używasz do swojej strony internetowej) i tylko gdy jest na maksa przeciążony, szukać innych rozwiązać. Może się zdarzyć, że dla twojej aplikacji, zwykły hosting wystarczy.

7. SSH oraz FTP

Są to dwa protokoły, z których prawdopodobnie będziesz korzystać, gdy będziesz miał hosting www. MyDevil udostępnia oba. SSH czasami nie jest dostępny w usługach hostingowych, a dzięki niemu można się „przenieść” do systemu operacyjnego na serwerze (czyli GNU/Linuxa i wykonywać tam polecenia, co jest bardzo użyteczne). Na poprzednim hostingu tego nie miałem i napisałem specjalnie aplikację, która udostępnia wiersz poleceń o nazwie Leash, jeśli masz już hosting, który nie ma SSH, możesz z niej skorzystać lub przejść do MyDevil.

Protokół SSH jest następcą innego protokołu o nazwie Telnet, który działał dokładnie tak samo, nie był jednak szyfrowany. Co ciekawe za pomocą programu telnet (dostępny także na Windowsie) można wykonać zapytanie http łącząc się z portem 80. Nie można jednak się pomylić i skasować tego co się wysłało, ponieważ Telenet wysyła znak po znaku (możesz np. wykonać telnet jcubic.pl 80 i wysłać zapytanie HTTP, czytaj dalej jak wygląda takie zapytanie).

Jeśli korzystasz np. Windowsa 7, zainteresuj się programem PuTTY.

FTP natomiast to protokół do przesyłania plików. Możesz np. użyć fajnego prostego programu Open Source Filezilla do przesyłania plików na serwer. W przeglądarce Firefox był też fajny dodatek o nazwie FireFTP (był ponieważ kiedyś używałem, ale teraz rzadko korzystam z tej przeglądarki). Jak widzisz ze strony, autor udostępnia także FireSSH. Jeśli korzystasz z Firefoxa to warto skorzystać, szczególnie gdy korzystasz ze starszego Windowsa (przed Windows 10) ponieważ tam masz dostęp do prawdziwego Linuxa (WSL).

Więcej o SSH i FTP przeczytasz na Wikipedii.

Warto dodać, że jest także narzędzie SCP do szyfrowanego kopiowania plików poprzez SSH. Oraz protokół SFTP.

8. Podstawy GNU/Linuxa

Linux to super narzędzie programistyczne, jest o wiele lepszy niż MacOS oraz Windows. Szczególnie chodzi i wiersz poleceń, za pomocą którego można w prosty sposób, wykonać operacje, które wymagają specjalnych aplikacji w środowisku Windows. Więc musisz sam napisać coś takiego, albo szukać już istniejącego rozwiązania. Jest to także system samo dokumentujący, który dzięki temu że jest Open Source i składa się z wielu oddzielnych klocków (osobnych programów), można studiować małymi kroczami i prosto modyfikować (coś takiego by było nie możliwe w Windows czy MacOS nawet jakby kod był udostępniony). Samo używanie systemu zachęca Cię do nauki programowania i poznawania systemu. Chociaż MacOS to też unix, a Windows 10 udostępnia WSL, nic nie zastąpi prawdziwego systemu GNU Linux.

Konfiguracja systemu Linux jest o wiele bardziej sensowna, wszystko opiera się na plikach tekstowych. Jest też o wiele więcej informacji w internecie o tym systemie i łatwiej znaleźć pomoc, mimo że system wydaje się trudniejszy w obsłudze. Ten paradoks wynika z tego że używając Linuxa cały czas się uczysz. Korzystając z Windowsa możesz być tylko zwykłym użytkownikiem, nie zachęca on do eksploracji. Konfiguracja tego systemu nie należy do najprzyjemniejszych czynności.

Jeśli masz Windowsa 10 koniecznie zainstaluj WSL (czyli Windows Subsystem for Linux). Ważne jest to także, gdy zainteresujesz się Dockerem. W skrócie jest to środowisko, do umieszczania aplikacji w wirtualnym systemie Linux, na dowolnym systemie. Przyda się także do obsługi systemu kontroli wersji GIT. Oba narzędzia raczej dla programistów, albo dla tych, którzy chcą się rozwijać i uczyć nowych umiejętności.

Tutaj krótki, kilku częściowy, kurs obsługi wiersza poleceń, to samo będzie w Windows (WSL), Linux oraz MacOSX.

9. Port

Port jest to taka furtka, przez którą przechodzą pakiety TCP/IP między komputerami w sieci. Jest on określany jako liczba od 0 do 65535. Np. gdy otwierasz stronę www w przeglądarce, to pobierasz ją z portu 80, na którym nasłuchuje serwer www (lub 443 dla https). Serwery aplikacji mają zazwyczaj domyśle porty. Gdy korzysta się z HTTP oraz HTTPS, nie trzeba podawać numeru portu, ale np. nic nie stoi na przeszkodzie aby serwer www był „schowany” pod innym portem. Większość protokołów posiada domyślny port, na który zazwyczaj nasłuchuje. Np. w hostingu Atthost serwer SSH nasłuchuje na innym porcie, dlatego trzeba go podawać. Jak używać portów w adresie w następnym punkcie o adresach URL. Więcej o portach przeczytasz na Wikipedii.

10. Adres URL

Jest to adres strony www a dokładnie, pliku na serwerze www. Może to też nie być faktyczny fizyczny plik na dysku np. gdy mamy blog Wordpress to adresy URL mogą wskazywać wpisy na blogu, które pobierane są z bazy danych. Dokładnie więc mówiąc, adres URL wskazuje na konkretny zasób na serwerze którego adres URL jest jego identyfikatorem. Przykładowy adres URL wygląda tak https://jcubic.pl/search.php?q=serwer, jest to coś co będziesz miał w pasku adresu przeglądarki, gdy wyszukasz słowo „serwer” na tej stronie.

Jeśli serwer www byłby np. na porcie 8080 pod moim adresem domeny, musiałbym otworzyć stronę http://jcubic.pl:8080, dla połączenia nieszyfrowanego. Można mieć więcej niż jeden serwer www na jednej maszynie, każdy na innym porcie. Często się zdarza, że port 80 jest zajęty i odpala się drugi np. na porcie 8080 lub 3000, jeśli robisz to lokalnie, to adres takiego serwera będzie wyglądał tak http://localhost:3000.

Szczegóły na temat adresów URL oraz URI na Wikipedii.

11. Protokół HTTP

Jest to najważniejszy protokół w sieci www. Dzięki niemu przesyłane są strony HTML oraz inne pliki, z serwera do przeglądarki internetowej. HTTP to protokół tekstowy, który jest bezpołączeniowy, tzn. nie ma połączenia między serwerem a klientem. Wysyłane jest pytanie i potem jest zwracana odpowiedź, po tym połączenie się kończy. Jest to także protokół bezstanowy, tzn. że serwer nie posiada stanu tego co było wcześniej. Istnieją jednak pewne metody i techniki, aby utrzymywać taki san i połączenie, ale jest to tylko pewne nadużycie tego protokołu. Jest ono jednak bardzo często wykorzystywane. (jeśli jesteś zainteresowany tym zagadnieniem to zobacz mój wpis o SSE (ang. Server Sent Events) oraz niżej informacje o ciasteczkach).

Poniżej proste zapytanie HTT, dla przykładu wyszukiwania słowa „serwer” na mojej stronie:

GET /search.php?q=serwer HTTP/1.1
Host: jcubic.pl

i tyle wystarczy, aby wysłać zapytanie HTTP. Jest to minimalne zapytanie, aby otrzymać jakąś odpowiedź. Pierwsza linia jest specjalna, na którą składa się słowo kluczowe, o jakie zapytanie chodzi. Może to być np. GET, POST, HEAD lub PUT. Potem ścieżka do zasobu i wersja protokołu. Dalej są nagłówki HTTP, tutaj tylko jeden (przeglądarka zazwyczaj wysyła więcej różnych nagłówków). Nagłówek host jest bardzo ważny, gdy np. na jednym adresie IP, jest więcej niż jedna strona internetowa. Ma to miejsce na współdzielonym hostingu (ang. shared hosting), gdzie pod jednym adresem może być wiele stron internetowych (stąd nazwa współdzielony).

Musisz także pamiętać, że serwer www nie wie nic co DNS, czyli nazwach domen. Słucha on po prostu na porcie. Dostaje poprzez TCP/IP zwykły tekst, który następnie przetwarza i odsyła odpowiedź na inny adres IP. Czyli najczęściej do przeglądarki (może to być także skrypt, czyli program nazywany po angielsku scraper lub bot np. ten od Google, który służy do indeksowania stron).

Przykładowa odpowiedź serwera (na przykładzie mojej strony), gdy powyższy tekst jest przesłany na port 80.

HTTP/1.1 302 Found
Server: nginx
Date: Sat, 05 Oct 2019 12:20:21 GMT
Content-Type: text/html; charset=iso-8859-1
Content-Length: 221
Connection: keep-alive
Location: https://jcubic.pl/search.php?q=serwer
Cache-Control: max-age=0
Expires: Sat, 05 Oct 2019 12:20:21 GMT

<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//IETF//DTD HTML 2.0//EN">
<html><head>
<title>302 Found</title>
</head><body>
<h1>Found</h1>
<p>The document has moved <a href="https://jcubic.pl/search.php?q=serwer">here</a>.</p>
</body></html>

Jest to po prostu przekierowanie, ponieważ moja strona działa na HTTPS, o czym dalej. Mamy pierwszą linię, która mówi, że kod odpowiedzi to 302, czyli przekierowanie oraz wersja protokołu. Dalej są nagłówki HTTP odpowiedzi, ważny jest nagłówek Location. Gdy przeglądarka zobaczy odpowiedź 302, poszuka nagłówka location i otworzy tą stronę (czyli przekieruje na ten adres). Za nagłówkami znajduje się jedna pusta linia (czyli dwa znaki końca wiersza \n\n) i strona HTML. Jest ona po to, aby użytkownik coś zobaczył, gdy jego przeglądarka nie zrozumie, że jest to przekierowanie. Wtedy użytkownik będzie mógł sam kliknąć na link, który go przekieruje na prawidłową stronę.

Więcej o HTTP na Wikipedii.

12. Ciasteczka

Ciasteczka (ang. Cookies) jest to specjalny mechanizm, dodany do protokołu HTTP. Dzięki nim można zapisać stan między poszczególnymi zapytaniami HTTP, dzięki mechanizmom sesji (stan nie jest zawarty w samym protokole tylko w aplikacji po stronie serwera, która używa HTTP). Można np. napisać aplikacje, gdzie można się zalogować i każda następna strona będzie pamiętać, że jesteś zalogowany. Jest to zazwyczaj realizowane dzięki ciasteczkom. Ciasteczko jest to po prostu pewien tekst wysyłany do przeglądarki, który jest za każdym nowym zapytaniem zwracany do serwera. W ciasteczkach można zapisywać informacje, w formacie klucz wartość. Np. można zapisać, że id_użytkownika to 111234567.

Wiedza o ciasteczka przydaje się głównie przy tworzeniu aplikacji internetowych. Więcej na ten temat ciasteczek na Wikipedii. Warto dodać, że istnieją także inne metody zapisywania informacji w przeglądarce np. localStorage czy IndexedDB. Ciasteczka są często źródłem problemów np. w Unii Europejskiej strony muszą wyświetlać informacje o używaniu ciasteczek. Mogą także prowadzić do problemów z bezpieczeństwem, gdy używa się ich w niepoprawny sposób. To samo tyczy się prawie każdej technologii internetowej. O niebezpieczeństwach przeczytasz w jednym z kolejnych punktów.

13. SSL oraz TLS

TLS (ang. Transport Layer Security), jest to rozszerzenie protokołu SSL (ang. Secure Socket Layer) stworzonego przez firmę Netscape (producentem jednej z pierwszych przeglądarek internetowych, przodka Firefoxa), dzisiaj stosowany jest głównie TLS, ponieważ jest to nowsza wersja. A służy on do szyfrowania danych, które są zazwyczaj tekstowe i jawne, więc każdy może takie dane podsłuchać, gdy nie stosuje się szyfrowania.

Jeśli czytałeś punkt na temat protokołu TCP/IP to pisałem, że pakiety wędrują miedzy urządzeniami. Wystarczy więc, że jakaś osoba będzie nasłuchiwać na takim urządzeniu. Jest to tzw. atak MITM (ang. Man In The Middle). Dzięki takiemu atakowi, ktoś może np. odczytać twoje hasło lub zmienić dane, które trafiają na serwer. Dlatego banki i inne ważne strony korzystają z HTTPS, czyli szyfrowanego połączenia. Praktycznie każda strona, która ma system logowania powinna używać HTTPS. Co jest tak na prawdę bardzo proste i tanie (na MyDevil masz za darmo certyfikat SSL dzięki usłudze Let’s Encrypt).

Więcej o TLS na Wikipedii.

Protokóły SSH i SFTP oraz narzędzie SCP korzystają z takiego szyfrowania.

14. Błędy aplikacji internetowych

Jest masę błędów, które możesz wprowadzić nieświadomie do aplikacji, a które mogą być wykorzystywane przez hakerów/krakerów. Jednym z ataków jest wspomniany wcześniej MITM. Więcej informacji przeczytasz w dłuższym artykule o dziurach w aplikacjach i ich wykorzystaniu przez hakerów/krakerów.

15. Konsola Google Chrome oraz stare pokaż źródło (ang. view source)

Gdy uczysz się tworzyć strony internetowe oraz aplikacje webowe, ważne jest, aby móc sprawdzić jak coś zostało zrobione, gdy wejdziesz na fajną stronę lub aplikacje. Kiedyś do tego celu używało się view source czyli pokaż źródło (jest to opcja dostępna z menu kontekstowego, gdy klikniemy prawym klawiszem myszy gdzieś na stronie). Druga bardziej rozwinięta funkcja to narzędzia deweloperskie (ang. dev tools). Jest to zestaw narzędzi, dzięki którym można sprawdzić, jak wygląda strona lub aplikacja internetowa, w danym momencie. Jest to ważne, ponieważ dzięki JavaScript, strona może być zupełnie inna niż jej źródło.

Dev tools jest szczególnie ważne z powodu tego, że często strony www są zaciemnione (ang. obfuscated). Robi się to głównie dlatego, aby strona mniej ważyła (miała mniej znaków, dzięki czemu ładowała się szybciej). Może być też zastosowane, gdy właściciel strony nie chce, aby ktoś wiedział jak coś zostało zrobione. Można tylko utrudnić zrozumienie działania strony, całkowicie jest to niemożliwe. Jeśli jesteś ciekawy na ile jest to możliwe możesz zobaczyć stronę hakera Samy’ego Kamkar’a https://samy.pl/. Ma on swoją stronę na angielskiej Wikipedii, zajrzyj jeśli jesteś zainteresowany (szczególnie ciekawy jest wątek ze stroną MySpace i jak stał się znajomym miliona ludzi, przez co musieli zamknąć stronę, aby naprawić problem).

Aby dostać się do tych narzędzi, należy kliknąć prawym klawiszem myszy i wybrać opcje „zbadaj” lub „zbadaj element” (ang. inspect element) albo wcisnąć klawisz F12. W przypadku przeglądarki Safari na MacOSX, trzeba taką opcję włączyć, ponieważ jest domyślenie ukryta. Poszukaj sam jeśli masz tą przeglądarkę. Szukanie informacji to jeszcze jedna ważna umiejętność.

16. Plik .htaccess

Warto by też wspomnieć o plikach .htaccess. Jest to sposób konfiguracji serwera Apache, popularnego serwera www, który zazwyczaj jest dostępny na współdzielonych hostingach. Za pomocą pliku .htaccess można np. dodać przekierowania, np. gdy przenosimy stronę z jednego adresu na inny, lub gdy np. zmieniamy domenę i chcemy, aby nowa miała ten sam ranking w Google. Może się też zdarzyć, że np. wewnętrzne adresy strony się zmieniły, np. przenieśliśmy plik w inne miejsce lub użyjemy innej aplikacji, która ma inny format adresów URL.

Więcej o pliku .htaccess na Wikipedii

17. SEO oraz pozycjonowanie stron

Warto znać podstawy SEO - jak konstruować strony internetowe, aby były dobrze zindeksowane przez Google.

Poniżej dwa filmy, pierwszy wyjaśniający, drugi jak optymalizować stronę czyli o SEO.

18. Semantyczny HTML oraz dostępność stron internetowych

Jeśli znasz już HTML to powinieneś też zaznajomić się z semantyczną strukturą strony.

Polecam kurs „Semantyczny blog w HTML5” autorstwa Tomasza „Comandeer” Jakuta.

O dostępności, czyli accessibility (czasami zapisywane jako a11y), nie wiem za dużo, więc musisz sam poszukać na ten temat informacji. Jest to coś o czym sam muszę jeszcze trochę poczytać. Tworzenie stron internetowych i aplikacji webowych to ciągła nauka.

19. Web Design oraz UX przy tworzeniu stron i aplikacji internetowych

Tworząc strony internetowe oraz aplikacje samemu, warto umieć obsługiwać jakiś program graficzny oraz mieć podstawową wiedzę na temat projektowania graficznego. Polecam darmowy program (jest to program Open Source) o nazwie Inkscape. Jest to wolna alternatywa dla własnościowego i płatnego programu Ilustrator od Adobe czy programu Corel Draw. Jest zupełnie darmowy i dostępny na Windowsa, Linuxa i MacOS. Program do grafiki wektorowej jest moim zdaniem o wiele lepszy niż do grafiki rastrowej taki jak Adobe Photoshop czy GIMP.

Poniżej krótki kurs Inkscape’a (kilka filmów)

Polecam też książkę „Design dla hakerów”:

Niestety w księgarni Helion tylko ebook, prawdopodobnie nikt z drukowaną kopią się nie rozstaje, jest tak dobra.

Tak jak w przypadku dostępności, jeśli chodzi to UX to mam tylko intuicję i zdrowy rozsądek. Jest to coś na temat czego także powinienem trochę poczytać. Dobrą praktyką jest niezaskakiwanie użytkowników, jeśli coś już gdzieś działa i ludzie są do tego przyzwyczajeni warto z tego skorzystać. Druga zasada jaką się kieruje to prostota, którą można zastosować w każdym aspekcie tworzenia stron i aplikacji. Prostsze jest prawie zawsze lepsze, co nie znaczy wcale, że łatwiejsze do utworzenia. Czasami stworzenie czegoś prostego wymaga więcej pracy.

Przytoczę tutaj cytat:

Szanowny panie hrabio, przepraszam za tak długi list, ale nie miałem czasu, żeby sformułować go krócej.

Według cytaty.info autorem był J. W. Goethe.

20. Jak zadawać pytania

Na koniec bardzo ważna umiejętność. Tworząc strony i aplikacje internetowe, jest bardzo prawdopodobne, że będziesz miał jakieś problemy. Wtedy możesz szukać pomocy. Gdy nie znajdziesz odpowiedzi w Google, będziesz musiał zadać gdzieś pytanie. Dobrym miejscem są np. grupy na Facebooku lub strona StackOverflow, która często pojawia się jako pierwsza, w wynikach wyszukiwania. Musisz nauczyć się poprawnego identyfikowania problemu, który masz i odpowiedniego jego nazywania. Tutaj pomocna jest tylko praktyka. Jest to powiązane z umiejętnością dzielenia problemu na części.

Poniżej dwie strony, które warto przeczytać przed zadaniem pytania:

• Jak mądrze zadawać pytania tłumaczenie eseju hakera Erica S. Raymonda, polecam też jego książkę UNIX. Sztuka programowania. (nie koniecznie dla osób, które programują na Unix-a lub Linux-a)

• How do I ask a good question? - FAQ StackOveflow.

Jeśli założysz konto na StackOverflow, to warto także odpowiadać na pytania. Można w ten sposób się wiele nauczyć. Szczególnie, gdy do końca nie wiesz, jak coś zrobić. Szukasz kilku rzeczy i tworzysz rozwiązanie. Jest to dobra praktyka, gdy już znasz podstawy tworzenia stron, albo podstawy programowania aplikacji i nie wiesz co dalej. Konto na SO raz przydało mi się nawet podczas rekrutacji. Ja zatrudniając kogoś na pewno bym poprosił o link do konta na SO, jeśli kandydat takie ma (zaraz za linkiem do GitHuba lub innego hostingu GIT-a) i byłby to czynnik, który w jakimś stopniu by zadecydował kogo bym zatrudnił.

Znasz jeszcze coś, czego warto by się nauczyć, gdy poznajesz sposoby tworzenia stron internetowych i aplikacji webowych. Napisz w komentarzu.