Uszkodzony dysk a odzyskiwanie danych

Uszkodzenie dysku jest jedną z najbardziej problematycznych usterek – zawsze w takich sytuacjach nasuwa się pytanie o nasze dane. Utrata plików w wyniku awarii dysku jest bardzo powszechna, a przyczyn tego zjawiska może być bardzo dużo (od wirusów komputerowych po uszkodzenia fizyczne). Z naszego artykułu dowiesz się, jak postępować, aby przywrócić swoje pliki, a także jak możesz skutecznie zapobiegać takim sytuacjom. Przyjrzymy się również najczęstszym rodzajom usterek dysków. Zapraszamy do lektury!

Dysk HDD a SSD – czym się różnią od siebie?

Pewne rodzaje usterek dysków związane są bezpośrednio z ich budową. Przykładowo, na awarie mechaniczne narażone są w większym stopniu dyski HDD (Hard Disc Drive). Wynika to faktu, iż wyposażone one zostały w elementy ruchome. Dlatego, jeżeli dojdzie do upadku czy wstrząsu, istnieje duże ryzyko, że dysk twardy ulegnie poważnym uszkodzeniom. Konstrukcja dysku HDD opiera się na talerzach, które obracają się w zakresie od 5400 do 15 000 obrotów na minutę (im szybszy ruch, tym wydajniejsza jest praca urządzenia). Na każdą powierzchnię talerza przypisana jest głowica odczytująca oraz zapisująca. Specjalne ramiona odpowiadają za utrzymanie głowic w optymalnej pozycji, a w odpowiedniej odległości od talerzy utrzymuje je siła powstała w wyniku obrotów tych drugich. Gdy następuje zmiana natężenia pola magnetycznego wytwarzanego przez głowicę zapisującą – dochodzi do zapisu danych, a zmiana rezystancji głowicy odczytującej umożliwia odczyt. Zaletą tych dysków jest dobry stosunek ceny do oferowanych pojemności, wadą – wspomniana wyżej podatność na usterki mechaniczne, ale również wolniejsza i głośniejsza praca.

Drugim rodzajem dysków, są dyski SSD (Solid State Drive). Ich konstrukcja nie opiera się na częściach ruchomych, w związku z czym są odporniejsze na urazy mechaniczne. Najważniejszymi elementami budowy takiego urządzenia są kości pamięci flash, kontrolery, które odpowiadają za zarządzanie pamięcią, oraz złącze komunikacyjne i złącze zasilania. W przypadku dysków SSD dane zapisywane są w układach pamięci NAND. Rodzaj zastosowanych kości NAND będzie wpływał zarówno na wydajność jak i na wytrzymałość dysku. Warto pamiętać o ograniczonej ilości zapisów każdej komórki. Na rynku najpopularniejszą technologią jest MLC, czyli Multi Level Cell – są one bardzo wydajne, a ich cena nie jest wygórowana. Do zalet tych dysków możemy z pewnością zaliczyć cichą pracę, szybki dostęp do danych, wspomnianą wcześniej odporność na uszkodzenia mechaniczne czy niskie zużycie energii. Jedną z większych wad jest to, że dyski te oferują znacznie mniejszą pojemność w porównaniu do dysków HDD z tej samej półki cenowej. Jednak coraz więcej producentów wypuszcza na rynek dyski półprzewodnikowe o przyzwoitej pamięci w korzystnych cenach.

Odzyskiwanie danych a rodzaj dysku

Odzyskiwanie danych z dysku HDD będzie wyglądało inaczej od przywracania danych z SSD. Wynika to zarówno z różnic w obrębie specyfiki urządzeń, jak i samych awarii. Bardzo rzadko zdarza się, aby dysk SSD uległ uszkodzeniom mechanicznym – a w przypadku HDD są to najczęściej spotykane awarie. Nie oznacza to jednak, że dyski SSD są bezawaryjne, bowiem usterki zdarzają się równie często, tyle że są to problemy innej natury – uszkodzenia elektroniczne, błąd firmware, a także zużywanie się komórek pamięci NAND. Warto tutaj wspomnieć o pewnej wadzie związanej z dyskami SSD – mowa o braku symptomów poprzedzających wystąpienie awarii. W związku z tym użytkownik nie jest w stanie wyłapać momentu, w którym problem dopiero się zaczyna, a o całej sytuacji dowiaduje się, kiedy dysk jest już poważnie uszkodzony. W przypadku HDD zjawisko to nie istnieje, bowiem zanim dojdzie do całkowitego zepsucia, występują różnego rodzaju szumy, dźwięki, spowolnione działanie itp.

Właściciele dysków SSD z pewnością nie ucieszą się z informacji, że w przypadku utraty danych, ich przywrócenie będzie bardzo trudnym procesem. Problemy te w wielkim skrócie związane są z szyfrowaniem, zastrzeżonym projektem czy wbudowanym SSD. Koszty odzyskiwania danych z dysku SDD będą zależały od przyczyny problemu – przy uszkodzeniu elementów zasilania cena wyniesie kilkaset złotych. Dla porównania, odzyskanie danych z uszkodzonym oprogramowaniem (SATAFIRM) wyniesie już ponad 1000 zł. Dyski HDD mimo swoich wielu wad, charakteryzują się łatwiejszym odzyskiwaniem danych – co potwierdzi każdy specjalista z zakresu data recovery.

Dyski HDD – najczęstsze przyczyny uszkodzeń oraz objawy

• Zanieczyszczenia – dyski HDD są bardzo wrażliwe na kurz. Dlatego ważne jest regularne przeprowadzanie czyszczenia laptopa wewnątrz obudowy – jest to czynność, którą powinien przeprowadzać specjalista, który ma dostęp do odpowiednich narzędzi. Elementy dysku, takie jak głowica i talerze pracują w warunkach hermetycznych, jednak elektronika dysku czy inne części są bardzo narażone na brud.
• Upadki czy wstrząsy laptopa – prowadzą do uszkodzeń fizycznych dysku. Do najpoważniejszych awarii dochodzi, jeżeli upadek czy uderzenie następuje w trakcie pracy urządzenia, gdy talerze są w ruchu. W takiej sytuacji dysk najczęściej ulega całkowitemu uszkodzeniu, a naprawa będzie kosztowna i skomplikowana. Należy zachować szczególną ostrożność podczas transportowania pracującego urządzenia.
• Zalanie laptopa, w wyniku którego doszło do usterki dysku, również zaliczamy do uszkodzeń mechanicznych.
• Uszkodzenia logiczne – sam nośnik zazwyczaj pozostaje sprawny, zaburzona zostaje natomiast struktura logiczna jego zawartości. Przyczyny mogą być naprawdę różnorodne – wirusy komputerowe, błędy użytkownika (skasowanie danych, usunięcie partycji), problemy z oprogramowaniem.
• Uszkodzenia elektroniczne – źródłem tego typu awarii jest problem z elektroniką zewnętrzną dysku; jeden z układów wbudowanych w płytkę może się spalić. Nieprawidłowa praca zasilacza komputera, przepięcia w sieci czy nieprawidłowe podłączenie dysku to najczęstsze przyczyny takich uszkodzeń.
• Zanim dojdzie do całkowitego uszkodzenia dysku, zauważalny będzie spadek jego wydajności, głośna praca, dysk może powodować zawieszanie się komputera. Różnego rodzaju odgłosy, takie jak: świszczenie, piszczenie, klikanie czy zgrzytanie to bardzo charakterystyczne symptomy świadczące o awarii dysku HDD. Dodatkowo użytkownik może utracić dostęp do swoich danych, a na ekranie komputera pojawiać się będzie blue screen.

Dyski SSD najczęstsze usterki

• Awarie układu zasilania – mogą one spowodować uszkodzenie czipów pamięci oraz kontrolera.
• Uszkodzenie kości pamięci będzie w kolei skutkować np. pojawianiem się i znikaniem danych, zmniejszeniem wydajności pracy dysku, problemami z odczytem danych.
• Uszkodzenie kontrolera pamięci Flash, w wyniku którego dochodzi do braku komunikacji z dyskiem. Użytkownik traci dostęp do swoich danych; komputer nie rozpoznaje nośnika.

Uszkodzenie dysku – jak przywrócić dane?

Przywrócenie danych z uszkodzonego dysku nie jest łatwym zadaniem nawet dla najlepszych specjalistów. A zadanie to staje się niemożliwe do wykonania, jeżeli użytkownik nie zadziała wystarczająco szybko. Należy wystrzegać się również najczęściej popełnianych błędów, takich jak instalowanie programów do odzyskiwania danych. Warto zdać sobie sprawę z tego, iż takie darmowe programy dostępne w Internecie nie są w stanie przywrócić plików w pełnych rozmiarach – odzyskujemy np. tylko miniaturki zdjęć. Ponadto ich instalowanie może być naprawdę zgubne, istnieje bowiem ryzyko nadpisania. W takim przypadku nawet specjalista nie będzie mógł przywrócić Twoich danych. Nadpisanie to proces, który polega na trwałym zastąpieniu danych nowymi plikami. Nie da się odwrócić tego procesu, a dane, które chcielibyśmy odzyskać, zostają usunięte z pamięci dysku. Nawet instalowanie przez system aktualizacji już może doprowadzić do zastąpienia naszych plików. Dlatego w przypadku jakiejkolwiek awarii dysku, specjaliści zalecają wyłączenie komputera i niekorzystanie z niego do czasu konsultacji z profesjonalistą.

Naprawa uszkodzonego dysku w warunkach domowych

Niestety większość z nas próbuje również naprawiać uszkodzony dysk twardy na własną rękę, np. przykładając talerze do innego nośnika. Jest to jedna ze „złotych porad”, jakie możemy znaleźć na licznych forach internetowych. Jednak przeprowadzanie tego typu czynności jest bardzo szkodliwe – po pierwsze, jakiekolwiek zmiany w położeniu talerzy względem siebie mogą doprowadzić do całkowitego uszkodzenia dysku; po drugie, już sam demontaż dysku jest bardzo ryzykowny i skomplikowany dla osoby niedoświadczonej. Oczywiście specjaliści przeprowadzają takie naprawy, jednak są to osoby, które posiadają wiedzę oraz dostęp do profesjonalnych narzędzi.

Również po zalaniu duża część użytkowników próbuje ratować swój sprzęt – poprzez umieszczanie laptopa w naczyniu wypełnionym ryżem, ponieważ ma on właściwości higroskopijne. Niestety właściwości te nie są na tyle silne, aby mogły skutecznie wysuszyć podzespoły komputera znajdujące się wewnątrz obudowy. Zalanie laptopa to bardzo częsty rodzaj awarii, w wyniku której dysk ulega uszkodzeniu, a dane zostają utracone. W takich przypadkach warto wyłączyć urządzenie i jak najszybciej udać się do serwisu. Na miejscu należy powiadomić specjalistę o zalaniu – będzie on wiedział, jak postępować. Konieczne będzie osuszenie wszystkich elementów komputera, co zapobiegnie rozwinięciu się korozji. Jeżeli dojdzie jednak do utraty danych – szybkie działanie zwiększy nasze szanse na przywrócenie plików w całości.

Utrata danych – uważaj na wirusy

Utrata ważnych plików to dla każdego użytkownika ogromny problem – szczególnie jeżeli były to dane służbowe, czy też cenne rodzinne zdjęcia. Wirusy komputerowe stanowią kolejne zagrożenie dla Twoich danych; korzystając z Internetu, zawsze należy przestrzegać kilku zasad i zachowywać ostrożność. Najważniejsze będzie zainstalowanie dobrego programu antywirusowego, nawet darmowe programy zapewniają świetną ochronę. Drugim ważnym aspektem jest nieotwieranie e-maili oraz plików z nieznajomych źródeł – mogą być one bowiem nośnikiem złośliwego oprogramowania. To, czy dane będzie się dało odzyskać, w głównej mierze zależy od rodzaju wirusa.

Szczególnie trudne jest przywrócenie danych po ataku hakerskim o nazwie ransomware. Pliki użytkownika zostają zaszyfrowane, a cyberprzestępcy żądają zapłacenia okupu. Spełnianie zachcianek hakerów tylko zachęca ich do dalszych działań przestępczych, dlatego specjaliści jednomyślnie odradzają wpłacanie pieniędzy. Jedynym wyjściem jest znalezienie osoby, która specjalizuje się w odzyskiwaniu danych po atakach hakerskich. Określi ona dokładny rodzaj wirusa Ransomware, a także sprawdzi, czy istnieją szanse na odzyskanie danych. Niestety czasami jest to niemożliwe, a utrata danych użytkownika jest nieodwracalna.

Utrata danych – zapobiegaj uszkodzeniom dysku

Lepiej zapobiegać niż leczyć – również w przypadku utraty danych. Wielu problemom, o których wspomnieliśmy, możemy skutecznie zapobiegać, zachowując ostrożność i zdrowy rozsądek w różnych sytuacjach. Oczywiście nie jesteśmy w stanie przewidzieć każdej możliwości, dlatego zawsze warto przechowywać również kopię zapasową; dobrym pomysłem będzie zarówno wykorzystanie dysku zewnętrznego jak i chmury. Jeżeli jednak dojdzie do utraty danych, należy koniecznie skontaktować się ze specjalistą od data recovery. Naprawy w domowych warunkach nigdy nie przynoszą oczekiwanego skutku; wręcz przeciwnie, mogą przyczynić się one do większych uszkodzeń, a co za tym idzie – zwiększenia kosztów naprawy, a nawet do bezpowrotnej utraty cennych danych.